Uit Welk Land Komt Wijn Bij De Maaltijd?

fonts && document. fonts. addEventListener(vName,startTick,false)}if(d. addEventListener)d. addEventListener(vName,function() ,false);function isGecko() }catch(e) )}if(!w. navigator. userAgent)return false;var ua=w.

navigator. userAgent;return ua. indexOf(“Gecko”)>0&&ua. toLowerCase(). indexOf(“webkit”)<0&&ua. indexOf("Edge")<0&&ua. indexOf("Trident")<0&&ua. indexOf("MSIE")<0}if(isGecko()) var slt=function(el,t) ,t)};w. __ytRIL=function(el) );else slt(el,16)}})(window,document); var ytcfg= )},get:function(k,o) ,set:function() }; ytcfg. set( ,"GAPI_HINT_PARAMS":"m;/_/scs/abc-static/_/js/k\u003dgapi. gapi. en. t9z7VPsEMFg. O/d\u003d1/rs\u003dAHpOoo8oD_5FQW3kT3ksWwmXIWvhhqbKdw/m\u003d__features__","GAPI_HOST":"https://apis.

google. com”,”GAPI_LOCALE”:”en_US”,”GL”:”NL”,”HL”:”en”,”HTML_LANG”:”en”,”INNERTUBE_API_KEY”:”AIzaSyAO_FJ2SlqU8Q4STEHLGCilw_Y9_11qcW8″,”INNERTUBE_API_VERSION”:”v1″,”INNERTUBE_CLIENT_NAME”:”WEB_EMBEDDED_PLAYER”,”INNERTUBE_CLIENT_VERSION”:”1.

20220810. 01. 00″,”INNERTUBE_CONTEXT”: ,”browserName”:”Chrome”,”browserVersion”:”103. 0″},”user”: ,”request”: ,”clickTracking”: },”INNERTUBE_CONTEXT_CLIENT_NAME”:56,”INNERTUBE_CONTEXT_CLIENT_VERSION”:”1. 20220810. 01. 00″,”INNERTUBE_CONTEXT_GL”:”NL”,”INNERTUBE_CONTEXT_HL”:”en”,”LATEST_ECATCHER_SERVICE_TRACKING_PARAMS”: ,”SERVER_NAME”:”WebFE”,”SESSION_INDEX”:””,”VISITOR_DATA”:”CgtXUUdGWnJLbjNvcyjShemXBg%3D%3D”,”WEB_PLAYER_CONTEXT_CONFIGS”: ,”serializedExperimentIds”:”23983296,24001373,24002022,24002025,24004644,24007246,24080738,24135310,24135692,24169501,24197275,24199710,24220089,24226335,24231054,24238983,24245746,24248385,24252670,24257695,24260441,39321934″,”serializedExperimentFlags”:”ad_pod_disable_companion_persist_ads_quality\u003dtrue\u0026addto_ajax_log_warning_fraction\u003d0.

1\u0026align_ad_to_video_player_lifecycle_for_bulleit\u003dtrue\u0026allow_live_autoplay\u003dtrue\u0026allow_music_base_url\u003dtrue\u0026allow_poltergust_autoplay\u003dtrue\u0026allow_skip_networkless\u003dtrue\u0026always_send_and_write\u003dtrue\u0026autoplay_time\u003d10000\u0026autoplay_time_for_fullscreen\u003d-1\u0026autoplay_time_for_music_content\u003d-1\u0026bg_vm_reinit_threshold\u003d7200000\u0026botguard_async_snapshot_timeout_ms\u003d3000\u0026botguard_periodic_refresh\u003dtrue\u0026cb_v2_uxe\u003deomty\u0026check_ad_ui_status_for_mweb_safari\u003dtrue\u0026check_navigator_accuracy_timeout_ms\u003d0\u0026clear_user_partitioned_ls\u003dtrue\u0026clips_disable_end_when_looping\u003dtrue\u0026csi_on_gel\u003dtrue\u0026dash_manifest_version\u003d5\u0026debug_bandaid_hostname\u003d\u0026debug_sherlog_username\u003d\u0026delay_ads_gvi_call_on_bulleit_living_room_ms\u003d0\u0026deprecate_pair_servlet_enabled\u003dtrue\u0026deprecate_two_way_binding_child\u003dtrue\u0026deprecate_two_way_binding_parent\u003dtrue\u0026desktop_image_cta_no_background\u003dtrue\u0026desktop_log_img_click_location\u003dtrue\u0026desktop_player_button_tooltip_with_shortcut\u003dtrue\u0026desktop_sparkles_light_cta_button\u003dtrue\u0026desktop_text_ads_gray_visurl\u003dtrue\u0026disable_channel_id_check_for_suspended_channels\u003dtrue\u0026disable_child_node_auto_formatted_strings\u003dtrue\u0026disable_mdx_connection_in_mdx_module_for_music_web\u003dtrue\u0026disable_new_pause_state3\u003dtrue\u0026disable_pacf_logging_for_memory_limited_tv\u003dtrue\u0026disable_reduced_fullscreen_autoplay_countdown_for_minors\u003dtrue\u0026disable_rounding_ad_notify\u003dtrue\u0026disable_simple_mixed_direction_formatted_strings\u003dtrue\u0026disable_thumbnail_preloading\u003dtrue\u0026embeds_enable_embed_module\u003dtrue\u0026embeds_enable_mobile_custom_controls\u003dtrue\u0026embeds_web_disable_ads_for_pfl\u003dtrue\u0026embeds_web_enable_ancestor_origins_playability_block\u003dtrue\u0026embeds_web_enable_mobile_a11y_hidden_seek_button\u003dtrue\u0026embeds_web_enable_mobile_touch_fix\u003dtrue\u0026embeds_web_enable_onerror_fix\u003dtrue\u0026embeds_web_enable_pem_domain_fix_for_ad_requests\u003dtrue\u0026embeds_web_enable_player_response_embeds_mode\u003dtrue\u0026embeds_web_enable_replace_unload_w_pagehide\u003dtrue\u0026embeds_web_nwl_disable_nocookie\u003dtrue\u0026embeds_web_synth_ch_headers_banned_urls_regex\u003d\u0026enable_ad_break_end_time_on_pacf_tvhtml5\u003dtrue\u0026enable_ad_cpn_macro_substitution_for_click_pings\u003dtrue\u0026enable_cast_for_web_unplugged\u003dtrue\u0026enable_cast_on_music_web\u003dtrue\u0026enable_client_page_id_header_for_first_party_pings\u003dtrue\u0026enable_cookie_reissue_iframe\u003dtrue\u0026enable_error_corrections_infocard_web_client\u003dtrue\u0026enable_error_corrections_infocards_icon_web\u003dtrue\u0026enable_eviction_protection_for_bulleit\u003dtrue\u0026enable_gray_visurl\u003dtrue\u0026enable_linear_player_handling\u003dtrue\u0026enable_live_premiere_web_player_indicator\u003dtrue\u0026enable_mixed_direction_formatted_strings\u003dtrue\u0026enable_mweb_livestream_ui_update\u003dtrue\u0026enable_new_paid_product_placement\u003dtrue\u0026enable_sasde_for_html\u003dtrue\u0026enable_sli_flush\u003dtrue\u0026enable_survey_ads_on_ytv_lr\u003dtrue\u0026enable_svg_mode_on_embed_mobile\u003dtrue\u0026enable_web_media_session_metadata_fix\u003dtrue\u0026error_message_for_gsuite_network_restrictions\u003dtrue\u0026export_networkless_options\u003dtrue\u0026external_fullscreen_with_edu\u003dtrue\u0026fast_autonav_in_background\u003dtrue\u0026filter_vp9_for_csdai\u003dtrue\u0026filter_vp9_for_live_dai\u003dtrue\u0026fix_ads_tracking_for_swf_config_deprecation_mweb\u003dtrue\u0026flush_gel_on_teardown\u003dtrue\u0026forward_domain_admin_state_on_embeds\u003dtrue\u0026get_ad_cpn_from_video_data_on_html5\u003dtrue\u0026gpa_sparkles_ten_percent_layer\u003dtrue\u0026gvi_channel_client_screen\u003dtrue\u0026h5_companion_enable_adcpn_macro_substitution_for_click_pings\u003dtrue\u0026h5_inplayer_enable_adcpn_macro_substitution_for_click_pings\u003dtrue\u0026hfr_dropped_framerate_fallback_threshold\u003d0\u0026hide_endpoint_overflow_on_ytd_display_ad_renderer\u003dtrue\u0026html5_ad_timeout_ms\u003d0\u0026html5_ads_preroll_lock_timeout_delay_ms\u003d15000\u0026html5_allow_missing_ad_duration_in_player_vars\u003dtrue\u0026html5_allow_video_keyframe_without_audio\u003dtrue\u0026html5_allowable_liveness_drift_chunks\u003d2\u0026html5_apply_ustreamer_cap_per_video_id\u003dtrue\u0026html5_attach_num_random_bytes_to_bandaid\u003d0\u0026html5_attach_po_token_to_bandaid\u003dtrue\u0026html5_autonav_cap_idle_secs\u003d0\u0026html5_autonav_quality_cap\u003d720\u0026html5_autoplay_default_quality_cap\u003d0\u0026html5_block_pip_safari_delay\u003d0\u0026html5_cap_quality_for_tv_hfr\u003dtrue\u0026html5_clamp_cuepoints_to_min\u003dtrue\u0026html5_cobalt_override_quic\u003d0\u0026html5_control_flow_include_trigger_logging_in_tmp_logs\u003dtrue\u0026html5_de_dupe_content_video_loads_in_lifecycle_api\u003dtrue\u0026html5_deadzone_multiplier\u003d1.

0\u0026html5_debug_data_log_probability\u003d0. 1\u0026html5_decode_to_texture_cap\u003dtrue\u0026html5_decoder_freeze_timeout_delay_ms\u003d0\u0026html5_default_ad_gain\u003d0. 5\u0026html5_default_quality_cap\u003d0\u0026html5_defer_ad_module_ms\u003d0\u0026html5_defer_fetch_att_ms\u003d0\u0026html5_defer_modules_delay_time_millis\u003d0\u0026html5_delay_initial_loading\u003dtrue\u0026html5_delayed_retry_count\u003d1\u0026html5_delayed_retry_delay_ms\u003d5000\u0026html5_deprecate_video_tag_pool\u003dtrue\u0026html5_desktop_vr180_allow_panning\u003dtrue\u0026html5_desync_cue_range_threshold\u003d0\u0026html5_df_downgrade_thresh\u003d0.

2\u0026html5_disable_csi_for_bulleit\u003dtrue\u0026html5_disable_move_pssh_to_moov\u003dtrue\u0026html5_disable_multichannel_codec_on_decoding_error\u003dtrue\u0026html5_disable_non_contiguous\u003dtrue\u0026html5_displayed_frame_rate_downgrade_threshold\u003d0\u0026html5_drm_check_all_key_error_states\u003dtrue\u0026html5_drm_cpi_license_key\u003dtrue\u0026html5_eanble_pacf_player_bytes_with_externaly_managed_ad_notify\u003dtrue\u0026html5_enable_ac3\u003dtrue\u0026html5_enable_ads_client_monitoring_log_tv\u003dtrue\u0026html5_enable_ads_client_monitoring_log_web\u003dtrue\u0026html5_enable_client_hints_override\u003dtrue\u0026html5_enable_deferred_triggers_on_error\u003dtrue\u0026html5_enable_eac3\u003dtrue\u0026html5_enable_embedded_player_visibility_signals\u003dtrue\u0026html5_enable_non_notify_composite_vod_lsar_pacf\u003dtrue\u0026html5_enable_non_notify_composite_vod_lsar_pacf_tv\u003dtrue\u0026html5_enable_player_bytes_vod_survey_in_pacf_for_tv\u003dtrue\u0026html5_enable_server_stitched_alr\u003dtrue\u0026html5_enable_single_video_vod_ivar_on_pacf\u003dtrue\u0026html5_enable_single_video_vod_ivar_on_pacf_tv\u003dtrue\u0026html5_enable_tvos_encrypted_vp9\u003dtrue\u0026html5_enable_video_overlay_on_inplayer_slot_for_tv\u003dtrue\u0026html5_enable_vod_lsar_ivar_pacf_unplugged\u003dtrue\u0026html5_enable_vod_survey_in_pacf_for_web\u003dtrue\u0026html5_encourage_array_coalescing\u003dtrue\u0026html5_exile_on_drm_fatal\u003dtrue\u0026html5_externally_manage_ad_notify_layout\u003dtrue\u0026html5_fix_csi_event_order_in_pacf\u003dtrue\u0026html5_fludd_suspend\u003dtrue\u0026html5_gapless_ended_transition_buffer_ms\u003d200\u0026html5_gapless_preloading\u003dtrue\u0026html5_generate_session_po_token\u003dtrue\u0026html5_gl_fps_threshold\u003d0\u0026html5_hdcp_probing_stream_url\u003d\u0026html5_heartbeat_set_ended\u003dtrue\u0026html5_hfr_quality_cap\u003d0\u0026html5_idle_rate_limit_ms\u003d0\u0026html5_ignore_media_element_event_loadeddata\u003dtrue\u0026html5_innertube_heartbeats_for_fairplay\u003dtrue\u0026html5_innertube_heartbeats_for_playready\u003dtrue\u0026html5_innertube_heartbeats_for_widevine\u003dtrue\u0026html5_ios4_seek_above_zero\u003dtrue\u0026html5_ios7_force_play_on_stall\u003dtrue\u0026html5_ios_force_seek_to_zero_on_stop\u003dtrue\u0026html5_jumbo_mobile_subsegment_readahead_target\u003d3.

0\u0026html5_jumbo_ull_nonstreaming_mffa_ms\u003d4000\u0026html5_jumbo_ull_subsegment_readahead_target\u003d1. 3\u0026html5_license_constraint_delay\u003d5000\u0026html5_live_abr_head_miss_fraction\u003d0. 0\u0026html5_live_abr_repredict_fraction\u003d0. 0\u0026html5_live_byterate_factor_for_readahead\u003d1.

• 3\u0026html5_live_low_latency_bandwidth_window\u003d0;
• 0\u0026html5_live_normal_latency_bandwidth_window\u003d0;
• 0\u0026html5_live_partial_response_resumable\u003dtrue\u0026html5_live_quality_cap\u003d0\u0026html5_live_ultra_low_latency_bandwidth_window\u003d0;

0\u0026html5_log_audio_abr\u003dtrue\u0026html5_log_experiment_id_from_player_response_to_ctmp\u003d\u0026html5_log_readahead_on_playback_start\u003dtrue\u0026html5_log_rebuffer_events\u003d5\u0026html5_log_server_url_param\u003dtrue\u0026html5_log_trigger_events_with_debug_data\u003dtrue\u0026html5_long_rebuffer_jiggle_cmt_delay_ms\u003d0\u0026html5_long_rebuffer_threshold_ms\u003d30000\u0026html5_manifestless_seg_drift_limit_secs\u003d0\u0026html5_manifestless_unplugged\u003dtrue\u0026html5_manifestless_vp9_otf\u003dtrue\u0026html5_max_drift_per_track_secs\u003d0.

• 0\u0026html5_max_headm_for_streaming_xhr\u003d0\u0026html5_max_live_dvr_window_plus_margin_secs\u003d46800;
• 0\u0026html5_max_readbehind_secs\u003d0\u0026html5_max_redirect_response_length\u003d8192\u0026html5_max_selectable_quality_ordinal\u003d0\u0026html5_maximum_readahead_seconds\u003d0;

0\u0026html5_media_fullscreen\u003dtrue\u0026html5_mfl_extend_max_request_time\u003dtrue\u0026html5_min_readbehind_cap_secs\u003d60\u0026html5_min_readbehind_secs\u003d0\u0026html5_min_selectable_quality_ordinal\u003d0\u0026html5_min_startup_buffered_ad_media_duration_secs\u003d1.

2\u0026html5_min_startup_buffered_media_duration_secs\u003d1. 2\u0026html5_minimum_readahead_seconds\u003d0. 0\u0026html5_no_placeholder_rollbacks\u003dtrue\u0026html5_non_network_rebuffer_duration_ms\u003d0\u0026html5_non_onesie_attach_po_token\u003dtrue\u0026html5_not_register_disposables_when_core_listens\u003dtrue\u0026html5_offline_failure_retry_limit\u003d2\u0026html5_onesie_compress_player_response\u003dtrue\u0026html5_onesie_defer_content_loader_ms\u003d0\u0026html5_onesie_disable_js_cleartext_compression\u003dtrue\u0026html5_onesie_enable_server_side_badwidth_estimation\u003dtrue\u0026html5_onesie_host_racing_cap_ms\u003d0\u0026html5_onesie_ignore_innertube_api_key\u003dtrue\u0026html5_onesie_live_ttl_secs\u003d8\u0026html5_onesie_media_bytes\u003dtrue\u0026html5_onesie_prefer_trusted_host\u003dtrue\u0026html5_onesie_prewarm_cooldown_ms\u003d0\u0026html5_onesie_prewarm_interval_ms\u003d0\u0026html5_onesie_prewarm_max_lact_ms\u003d0\u0026html5_onesie_request_timeout_ms\u003d1000\u0026html5_onesie_server_initial_format_selection\u003dtrue\u0026html5_onesie_sticky_server_side\u003dtrue\u0026html5_pacf_enable_dai\u003dtrue\u0026html5_pause_on_nonforeground_platform_errors\u003dtrue\u0026html5_peak_shave\u003dtrue\u0026html5_perf_cap_override_sticky\u003dtrue\u0026html5_performance_cap_floor\u003d360\u0026html5_performance_impact_profiling_timer_ms\u003d0\u0026html5_perserve_av1_perf_cap\u003dtrue\u0026html5_platform_minimum_readahead_seconds\u003d0.

0\u0026html5_platform_whitelisted_for_frame_accurate_seeks\u003dtrue\u0026html5_player_autonav_logging\u003dtrue\u0026html5_player_dynamic_bottom_gradient\u003dtrue\u0026html5_player_min_build_cl\u003d-1\u0026html5_post_interrupt_readahead\u003d20\u0026html5_prefer_drc\u003dtrue\u0026html5_prefer_server_bwe3\u003dtrue\u0026html5_probe_primary_delay_base_ms\u003d0\u0026html5_process_all_encrypted_events\u003dtrue\u0026html5_qoe_user_intent_match_health\u003dtrue\u0026html5_random_playback_cap\u003d0\u0026html5_readahead_ratelimit\u003d3000\u0026html5_recover_from_non_fatal_errors_in_player_bytes\u003dtrue\u0026html5_remove_command_triggered_companions\u003dtrue\u0026html5_remove_not_servable_check_killswitch\u003dtrue\u0026html5_report_fatal_drm_restricted_error_killswitch\u003dtrue\u0026html5_report_slow_ads_as_error\u003dtrue\u0026html5_request_only_hdr_or_sdr_keys\u003dtrue\u0026html5_request_sizing_multiplier\u003d0.

• 8\u0026html5_resource_bad_status_delay_scaling\u003d1;
• 5\u0026html5_restrict_streaming_xhr_on_sqless_requests\u003dtrue\u0026html5_safari_desktop_eme_min_version\u003d0\u0026html5_seek_jiggle_cmt_delay_ms\u003d8000\u0026html5_seek_new_elem_delay_ms\u003d12000\u0026html5_seek_over_discontinuities_delay_ms\u003d0\u0026html5_seek_set_cmt_delay_ms\u003d2000\u0026html5_seek_timeout_delay_ms\u003d20000\u0026html5_server_stitched_dai_decorated_url_retry_limit\u003d5\u0026html5_session_po_token_interval_time_ms\u003d900000\u0026html5_set_ended_in_pfx_live\u003dtrue\u0026html5_skip_slow_ad_delay_ms\u003d15000\u0026html5_slow_start_no_media_source_delay_ms\u003d0\u0026html5_slow_start_timeout_delay_ms\u003d20000\u0026html5_ssdai_failure_retry_limit\u003d3\u0026html5_ssdai_flush_vss\u003dtrue\u0026html5_ssdai_use_oncuepoint_api\u003dtrue\u0026html5_stateful_audio_min_adjustment_value\u003d0\u0026html5_static_abr_resolution_shelf\u003d0\u0026html5_store_xhr_headers_readable\u003dtrue\u0026html5_stream_metadata\u003dtrue\u0026html5_streaming_xhr\u003dtrue\u0026html5_subsegment_readahead_load_speed_check_interval\u003d0;

5\u0026html5_subsegment_readahead_min_buffer_health_secs\u003d0. 25\u0026html5_subsegment_readahead_min_buffer_health_secs_on_timeout\u003d0. 1\u0026html5_subsegment_readahead_min_load_speed\u003d1. 5\u0026html5_subsegment_readahead_seek_latency_fudge\u003d0.

5\u0026html5_subsegment_readahead_target_buffer_health_secs\u003d0. 5\u0026html5_subsegment_readahead_timeout_secs\u003d2. 0\u0026html5_suspend_loader\u003dtrue\u0026html5_ugc_live_audio_51\u003dtrue\u0026html5_ugc_vod_audio_51\u003dtrue\u0026html5_unreported_seek_reseek_delay_ms\u003d0\u0026html5_use_current_media_time_for_glrem_gllat\u003dtrue\u0026html5_use_multitag_webm_tags_parser\u003dtrue\u0026html5_user_partitioned_ls\u003dtrue\u0026html5_user_partitioned_ls_cold_load\u003dtrue\u0026html5_varispeed_playback_rate\u003dtrue\u0026html5_video_tbd_min_kb\u003d0\u0026html5_viewport_undersend_maximum\u003d0.

0\u0026html5_web_enable_halftime_preroll\u003dtrue\u0026html5_webpo_idle_priority_job\u003dtrue\u0026html5_woffle_resume\u003dtrue\u0026html5_wofflec\u003dtrue\u0026html5_workaround_delay_trigger\u003dtrue\u0026image_ad_full_hover_overlay\u003dtrue\u0026initial_gel_batch_timeout\u003d2000\u0026json_condensed_response\u003dtrue\u0026kevlar_autonav_miniplayer_fix\u003dtrue\u0026kevlar_command_handler_command_banlist\u003d[]\u0026kevlar_dropdown_fix\u003dtrue\u0026kevlar_frontend_video_list_actions\u003dtrue\u0026kevlar_gel_error_routing\u003dtrue\u0026kevlar_miniplayer\u003dtrue\u0026kevlar_miniplayer_expand_top\u003dtrue\u0026kevlar_miniplayer_play_pause_on_scrim\u003dtrue\u0026kevlar_playback_associated_queue\u003dtrue\u0026kevlar_queue_use_dedicated_list_type\u003dtrue\u0026kevlar_queue_use_update_api\u003dtrue\u0026live_chunk_readahead\u003d3\u0026live_fresca_v2\u003dtrue\u0026log_web_endpoint_to_layer\u003dtrue\u0026log_window_onerror_fraction\u003d0.

1\u0026manifestless_post_live\u003dtrue\u0026manifestless_post_live_ufph\u003dtrue\u0026max_resolution_for_white_noise\u003d360\u0026mdx_enable_privacy_disclosure_ui\u003dtrue\u0026mdx_load_cast_api_bootstrap_script\u003dtrue\u0026migrate_events_to_ts\u003dtrue\u0026music_enable_shared_audio_tier_logic\u003dtrue\u0026mweb_c3_endscreen\u003dtrue\u0026mweb_enable_custom_control_shared\u003dtrue\u0026mweb_enable_skippables_on_jio_phone\u003dtrue\u0026mweb_muted_autoplay_animation\u003dshrink\u0026mweb_native_control_in_faux_fullscreen_shared\u003dtrue\u0026network_polling_interval\u003d30000\u0026networkless_logging\u003dtrue\u0026networkless_logging_web_embedded\u003dtrue\u0026new_codecs_string_api_uses_legacy_style\u003dtrue\u0026pageid_as_header_web\u003dtrue\u0026player_ads_set_adformat_on_client\u003dtrue\u0026player_allow_autonav_after_playlist\u003dtrue\u0026player_bootstrap_method\u003dtrue\u0026player_defer_caption_display\u003d1000\u0026player_destroy_old_version\u003dtrue\u0026player_enable_playback_playlist_change\u003dtrue\u0026player_endscreen_ellipsis_fix\u003dtrue\u0026player_underlay_min_player_width\u003d768.

0\u0026player_underlay_video_width_fraction\u003d0. 6\u0026player_web_canary_stage\u003d0\u0026playready_first_play_expiration\u003d-1\u0026polymer_bad_build_labels\u003dtrue\u0026polymer_log_prop_change_observer_percent\u003d0\u0026polymer_verifiy_app_state\u003dtrue\u0026preskip_button_style_ads_backend\u003d\u0026qoe_nwl_downloads\u003dtrue\u0026qoe_send_and_write\u003dtrue\u0026replace_playability_retriever_in_watch\u003dtrue\u0026self_podding_header_string_template\u003dself_podding_interstitial_message\u0026self_podding_highlight_non_default_button\u003dtrue\u0026self_podding_midroll_choice_string_template\u003dself_podding_midroll_choice\u0026short_start_time_prefer_publish_in_watch_log\u003dtrue\u0026shorten_initial_gel_batch_timeout\u003dtrue\u0026skip_ad_button_with_thumbnail\u003dtrue\u0026streaming_data_emergency_itag_blacklist\u003d[]\u0026suppress_error_204_logging\u003dtrue\u0026tv_pacf_logging_sample_rate\u003d0.

01\u0026tvhtml5_unplugged_preload_cache_size\u003d5\u0026unplugged_tvhtml5_video_preload_on_focus_delay_ms\u003d0\u0026use_document_lifecycles\u003dtrue\u0026use_inlined_player_rpc\u003dtrue\u0026use_session_based_sampling\u003dtrue\u0026use_shared_nsm\u003dtrue\u0026use_shared_nsm_and_keep_yt_online_updated\u003dtrue\u0026variable_buffer_timeout_ms\u003d0\u0026verify_ads_itag_early\u003dtrue\u0026vp9_drm_live\u003dtrue\u0026vss_final_ping_send_and_write\u003dtrue\u0026vss_playback_use_send_and_write\u003dtrue\u0026web_api_url\u003dtrue\u0026web_click_command_fallback\u003dtrue\u0026web_client_version_override\u003d\u0026web_dedupe_ve_grafting\u003dtrue\u0026web_enable_ad_signals_in_it_context\u003dtrue\u0026web_enable_client_location_service\u003dtrue\u0026web_enable_voz_audio_feedback\u003dtrue\u0026web_foreground_heartbeat_interval_ms\u003d28000\u0026web_gel_debounce_ms\u003d10000\u0026web_gel_timeout_cap\u003dtrue\u0026web_inject_fetch_manager\u003dtrue\u0026web_log_push_impressions_after_show\u003dtrue\u0026web_logging_max_batch\u003d100\u0026web_modern_subscribe_style\u003dfilled\u0026web_one_platform_error_handling\u003dtrue\u0026web_op_continuation_type_banlist\u003d[]\u0026web_op_endpoint_banlist\u003d[]\u0026web_op_signal_type_banlist\u003d[]\u0026web_ordered_response_processors\u003dtrue\u0026web_playback_associated_log_ctt\u003dtrue\u0026web_playback_associated_ve\u003dtrue\u0026web_player_api_logging_fraction\u003d0.

01\u0026web_player_autonav_toggle_always_listen\u003dtrue\u0026web_player_fit_cover_killswitch\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_adunit\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_all_player_styles\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_embeds\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_living_room_bedrock\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_living_room_kids\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_living_room_other\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_living_room_pangea\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_living_room_simply\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_living_room_unplugged\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_mweb\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_other\u003dtrue\u0026web_player_gvi_wexit_web\u003dtrue\u0026web_player_i_see_captions_3\u003dtrue\u0026web_player_include_innertube_commands\u003dtrue\u0026web_player_inline_botguard\u003dtrue\u0026web_player_innertube_playlist_update\u003dtrue\u0026web_player_innertube_share_panel\u003dtrue\u0026web_player_ipp_canary_type_for_logging\u003d\u0026web_player_live_monitor_env\u003dtrue\u0026web_player_music_visualizer_treatment\u003dfake\u0026web_player_mutable_event_label\u003dtrue\u0026web_player_no_force_gvi\u003dtrue\u0026web_player_offline_state_logging\u003dtrue\u0026web_player_orchestration\u003dtrue\u0026web_player_response_playback_tracking_parsing\u003dtrue\u0026web_player_seek_chapters_by_shortcut\u003dtrue\u0026web_player_seek_loop_range_after_duration\u003dtrue\u0026web_player_sentinel_is_uniplayer\u003dtrue\u0026web_player_show_music_in_this_video_graphic\u003dvideo_thumbnail\u0026web_player_ss_dai_ad_fetching_timeout_ms\u003d15000\u0026web_player_ss_media_time_offset\u003dtrue\u0026web_player_ss_timeout_skip_ads\u003dtrue\u0026web_player_ssdai_all_acpns_aids_logging_killswitch\u003dtrue\u0026web_player_ssdai_hold_initial_qoe_ping_killswitch\u003dtrue\u0026web_player_touch_mode_improvements\u003dtrue\u0026web_player_transfer_timeout_threshold_ms\u003d10800000\u0026web_player_unset_default_csn_killswitch\u003dtrue\u0026web_player_vss_pageid_header\u003dtrue\u0026web_player_watch_next_response\u003dtrue\u0026web_player_watch_next_response_parsing\u003dtrue\u0026web_prefetch_preload_video\u003dtrue\u0026web_repeating_chapters\u003dtrue\u0026web_use_global_sw_error_handler\u003dtrue\u0026web_use_url_api_to_add_params\u003dtrue\u0026web_yt_config_context\u003dtrue\u0026woffle_entity_migration\u003dtrue\u0026ytidb_clear_embedded_player\u003dtrue\u0026ytidb_remake_db_retries\u003d3\u0026ytidb_reopen_db_retries\u003d3\u0026ytidb_transaction_ended_event_rate_limit\u003d0.

1. 02″,”startMuted”:false,”enableMutedAutoplay”:false,”mobileIphoneSupportsInlinePlayback”:true,”isMobileDevice”:false,”cspNonce”:”Lh4TiG8fzniDVLwGZVTUGg”,”canaryState”:”none”,”enableCsiLogging”:true,”loaderUrl”:”https://mijnwijncursus;

nl/”,”disableAutonav”:false,”enableContentOwnerRelatedVideos”:true,”isEmbed”:true,”embedOptOutDeprecation”:false,”pfpChazalUi”:false,”disableCastApi”:false,”disableMdxCast”:false,”datasyncId”:”Vbf9b6ec1||”}},”XSRF_FIELD_NAME”:”session_token”,”XSRF_TOKEN”:”QUFFLUhqa0VQeXJFblllUEtDaTUyRG9pMF8wdkNSYlNiZ3xBQ3Jtc0tuVDczV3QxZVJYZkZHRGk0OHBTaUpXRkk3UzdVeUpzaGJXYXIwTTZRZDlaS2FlbHZyY0FPRnpiV1hhMnZQaVVGeE90TkU1ajM2YzcxcnNEMVpUcUQyMzJ6YkJ2S0FFNUlBUHQ0RUxZUVpaaTRTNENaSQ\u003d\u003d”,”SERVER_VERSION”:”prod”,”DATASYNC_ID”:”Vbf9b6ec1||”,”SERIALIZED_CLIENT_CONFIG_DATA”:”CNKF6ZcGEJOvrgUQy6KuBRDhua4FELfLrQUQ1IOuBRDVsa4FELiLrgUQr7OuBRDL7P0SENi-rQU%3D”,”ROOT_VE_TYPE”:16623,”CLIENT_PROTOCOL”:”h2″,”CLIENT_TRANSPORT”:”quic”,”TIME_CREATED_MS”:1660568274605,”ENABLE_JS_API”:true,”PLAYER_VARS”: , , , ]}, , ]}, ]}, , , ]}, , ]}]},\”embedPreview\”: ]},\”defaultThumbnail\”: , , , , , , , , ]},\”playButton\”: },\”accessibility\”: ,\”trackingParams\”:\”CAkQ8FsiEwiIrIjx8sj5AhV56hEIHZVsBDU\u003d\”}},\”videoDetails\”: ]},\”collapsedRenderer\”: }}]},\”subtitle\”: ]},\”trackingParams\”:\”CAgQ46ICIhMIiKyI8fLI-QIVeeoRCB2VbAQ1\”}},\”expandedRenderer\”: ]},\”subscribeButton\”: ]},\”subscribed\”:false,\”enabled\”:true,\”type\”:\”FREE\”,\”channelId\”:\”UCpY59sGGWVSJxj2JsTjJF1g\”,\”showPreferences\”:false,\”subscribedButtonText\”: ]},\”unsubscribedButtonText\”: ]},\”trackingParams\”:\”CAcQmysiEwiIrIjx8sj5AhV56hEIHZVsBDUyCWl2LWVtYmVkcw\u003d\u003d\”,\”unsubscribeButtonText\”: ]},\”serviceEndpoints\”:[ }, }]}},\”subtitle\”: ]},\”trackingParams\”:\”CAYQ5KICIhMIiKyI8fLI-QIVeeoRCB2VbAQ1\”}},\”channelThumbnailEndpoint\”: }}}}},\”shareButton\”: ]},\”icon\”: ,\”navigationEndpoint\”: ]},\”actionButton\”: },\”trackingParams\”:\”CAQQuWoiEwiIrIjx8sj5AhV56hEIHZVsBDU\u003d\”}}}}],\”failureActions\”:[ ]},\”actionButton\”: },\”trackingParams\”:\”CAIQuWoiEwiIrIjx8sj5AhV56hEIHZVsBDU\u003d\”}}}}]}},\”accessibility\”: ,\”trackingParams\”:\”CAEQ8FsiEwiIrIjx8sj5AhV56hEIHZVsBDU\u003d\”}},\”videoDurationSeconds\”:\”75\”,\”webPlayerActionsPorting\”: },\”unsubscribeCommand\”: }}}},\”trackingParams\”:\”CAAQru4BIhMIiKyI8fLI-QIVeeoRCB2VbAQ1\”,\”permissions\”: ,\”attestation\”: ,\”serverEnvironment\”:1}}},\”videoFlags\”: ,\”previewPlayabilityStatus\”: ,\”embeddedPlayerMode\”:\”EMBEDDED_PLAYER_MODE_DEFAULT\”}”,”rel”:”HIDE_OR_SCOPED”,”video_id”:”zz9O5FkszQo”},”POST_MESSAGE_ORIGIN”:”https://mijnwijncursus. obfuscatedData_ = []; var yterr = yterr || true; Welk land maakt de beste wijn? – YouTube

Waar is wijn ontstaan?

De geschiedenis van de wijnbouw gaat duizenden jaren terug. Het is een bijzonder rijke geschiedenis. Immers, wijn is van het prille begin af aan nauw verbonden geweest met cultuur in de breedste zin des woords. Met eten en drinken, met religie, met kunst, maar ook met de vormgeving van het landschap.

Kortom: wijn is een cultuurhistorisch fenomeen bij uitstek. Na een langzame ontwikkeling gedurende vele eeuwen zal de 19e eeuw plotseling een grote sprong voorwaarts te zien geven op het vlak van kwaliteit.

De parallel met de ontwikkeling van de techniek in diezelfde eeuw is verbluffend. Meer nog dan de 19e is het de tweede helft van de 20e eeuw geweest waarin de wijnbouw wereldwijd een even ingrijpende als adembenemende verandering heeft ondergaan. Als gevolg daarvan zijn er nooit eerder zo veel goede wijnen geproduceerd als juist nu! De geschiedenis van wijn in zevenmijlslaarzen.

Hoe het begon Wijnbouw is naar alle waarschijnlijkheid ontstaan in het Nabije Oosten, in Mesopotamië of in de Kaukasus. In die laatste regio claimt Georgië het oudste wijnland ter wereld te zijn met een wijnbouwtraditie die 7000 jaar teruggaat! De geschiedenis van wijn is begonnen op het moment waarop men ontdekte dat men de vruchten van een wilde kruipplant tot een roesverwekkende drank kon laten vergisten.

Door die wilde plant te veredelen en te geleiden werden de resultaten steeds beter. De wijnbouw begon zich al spoedig te verspreiden over Klein Azië en Griekenland, en, door toedoen van Phoeniciërs en Grieken, langs de kusten van Zwarte en de Middellandse Zee.

• In de Bijbel wordt wijn op talloze plaatsen vermeld;
• Bijna altijd gebeurt dat in positieve zin, met als beruchte uitzondering de dronkenschap van Noach;
• Wellicht de meest tot de verbeelding sprekende vermelding is die in Johannes 2, gewijd aan Jezus’ eerste wonder;

Hij veranderde op de bruiloft te Kana immers water in wijn. En niet zomaar wijn! Romeinse beschavingsdrang Voor de verspreiding van de wijncultuur in het grootste deel van Europa zijn de Romeinen verantwoordelijk geweest. Als bezetters weliswaar, maar toch.

Vrijwel alle klassieke Europese wijngebieden hebben hun ontstaan aan hen te danken, van Bordeaux tot Roemenië en van Catalonië tot de Moezel. Zij waren ook de eersten die bepaalde wijnen met naam en toenaam vermeldden, met als beroemdste de Falerner.

Het ging overigens wel vaak om wijnen die met allerhande middelen ‘op smaak’ gebracht werden. De kennis van de wijnmakers stond in deze tijd namelijk op een laag peil, althans naar de maatstaven van vandaag. Hoe men een wijn op een natuurlijke manier kon conserveren wist men niet.

Toevoeging van honing, kruiden (à la glühwein) of hars (zoals nog altijd in retsina!) bood echter uitkomst. Met dank aan de monniken Na de ondergang van het Romeinse rijk volgde een periode van grote turbulentie, met invallen van Hunnen en volksverhuizingen.

De wijnbouw heeft deze ‘duistere’ periode enkel kunnen overleven dankzij de inspanningen van kloosters. In de christelijke eredienst kon men niet zonder wijn, dus er rustte op de monniken een bijna heilige plicht om de kennis van het wijnmaken te bewaren.

• Ze hebben dat tot eind 18e eeuw gedaan! Vanaf de 9e eeuw, toen de wijnliefhebbende keizer Karel de Grote (Charlemagne) het in een groot deel van West Europa voor het zeggen had, kwam de expansie van de wijnbouw goed op gang;

Hij stimuleerde de bouw van nieuwe kloosters en daarmee de verbreiding van de wijnbouw in delen van het huidige Duitsland en Frankrijk. In de Bourgogne bijvoorbeeld, waar een van de beroemdste witte wijngaarden nu zijn naam draagt, Corton-Charlemagne. Weer wat later droeg de opkomst van de steden en de burgerij bij tot een verdere bloei van wijnbouw en wijnhandel.

1. Mede dankzij een tijdelijke opwarming van het klimaat in Europa bereikte de aanplant van druivenstokken rond 1500 zelfs een recordomvang;
2. Ter illustratie: in Duitsland was in die tijd drie keer zo veel wijngaard aangeplant als nu! Schepen en flessen Rond 1600 deed zich een interessant verschijnsel voor;

Hollanders en Engelsen gingen zich toen op grote schaal bezighouden met de internationale wijnhandel. En ze gingen in hoge mate bepalen wat voor wijn een streek diende te produceren. Zie de Beneden Loire en Muscadet, zie Cognac, Bergerac, Bordeaux, Port en Jerez.

1. Marktgericht denken in de wijnbouw is van alle tijden;
2. Tot in de 18e eeuw werd alle wijn getransporteerd en bewaard in vaten;
3. De bewaarmogelijkheden waren daardoor uiterst beperkt;
4. Het gebruik van goed afsluitbare flessen zou daar echter verandering in brengen;

Het zal geen verbazing wekken dat die flessen vooral gebruikt werden voor topwijnen. Daartoe behoorden onder meer de wijnen van de huidige Premiers Crus in Bordeaux, met voorop Château Haut-Brion. Flessen werden in die tijd met de mond geblazen. Met één keer uitblazen kon een glasblazer een fles vormen met een inhoud van ongeveer 75 centiliter.

Later zou dit de standaardmaat worden. Ondertussen had men in Midden Europa en in Duitsland ontdekt dat een late oogst in combinatie met edele rotting (botrytis) fantastische zoete wijnen kan opleveren. En in de Champagne ontwikkelde men een procédé om wijn met bruisende belletjes te maken? Tegenslag en vooruitgang De 19e eeuw was voor de wijnbouw de eeuw van de van grote hoogte- en dieptepunten.

Het was de eeuw van de drie grote plagen, oïdium, meeldauw en druifluis, alle afkomstig uit Amerika. Vooral de gevolgen van de druifluis, phylloxera vastatrix, in het laatste kwart van de eeuw, waren zeer ingrijpend. Deze luis tast de wortels zo zeer aan dat de planten sterven.

In heel Europa dreigden wijngaarden voorgoed te verdwijnen bij gebrek aan effectieve bestrijdingsmiddelen. De enige remedie bleek – en is nog steeds – het enten van Europese druivenplanten op resistente Amerikaanse (!) onderstokken.

Als gevolg van de phylloxera veranderde de Europese wijnbouw ingrijpend. Hele gebieden verdwenen, andere werden met nieuwe druivensoorten heraangeplant. Soms met betere, soms met productievere? Ook worden nieuwe gebieden ontwikkeld om de schade te compenseren.

Zie bijvoorbeeld de Languedoc en Algerije. En zie Rioja, waar wijnmakers uit Bordeaux hun toevlucht zochten. De 19e eeuw is ook de eeuw van de techniek en industrialisering. De groei van de steden en de aanleg van spoorwegen veroorzaakten nieuwe behoeften en mogelijkheden.

Wijngebieden die eerder slechts voor eigen behoefte hadden geproduceerd, veranderden door de ontsluiting plotseling in regio’s met nationale betekenis. De Languedoc is in dit opzicht al weer een schoolvoorbeeld. In de 19e eeuw is ook de grondslag gelegd voor de moderne oenologie, de wetenschap van de wijnbereiding.

1. Dat gebeurde door de Franse geleerde Louis Pasteur;
2. Van de vele ontdekkingen die hij deed is die van het hoe en waarom van de alcoholische gisting wellicht de belangrijkste;
3. Herkomst doet er toe Eind 19e begin 20e eeuw groeide het besef dat namen van herkomstgebieden beschermd moesten worden tegen misbruik;

In Frankrijk resulteerde dat in 1935 in de creatie van appellations d’origine contrôlées. Weliswaar waren eeuwen eerder al individuele gebieden als Chianti en de Douro (de portstreek) door regelgeving afgebakend en beschermd, op nationaal vlak had Frankrijk de primeur.

Andere landen zouden dit voorbeeld volgen. Het belang van individuele eigenschappen van een wijn is in de loop van de 20e eeuw alleen nog maar groter geworden. Behalve het herkomstgebied werd ook de naam van de producent een indicatie voor de kwaliteit.

Na de Tweede Wereldoorlog ging de individuele, zelf bottelende producent geleidelijk aan de plaats innemen van de handelshuizen die in de regel verschillende basiswijnen, afkomstig van diverse producenten, mengden tot één standaardwijn. Dit betekende automatisch een grotere diversiteit in het aanbod.

De 20e eeuw is, meer nog dan de 19e, de eeuw van de techniek geweest. Zowel in de wijngaard als in de kelder. Trefwoorden: rationalisatie, mechanisatie, controle van het totale productieproces. Zo lang techniek geen doel op zich is, maar dient als ondersteuning van wat de natuur te bieden heeft – het terroir (bodem, klimaat, ligging) – en van de intuïtieve creativiteit van de wijnmaker, dan is dat een goede zaak.

Dankzij beter wijngaardbeheer zijn de opbrengsten fors gestegen. In de kelder hebben het gebruik van roestvrij staal en temperatuurcontrole gezorgd voor een gemiddeld veel hoger kwaliteitsniveau. De Nieuwe Wereld heeft in dit opzicht de Oude de weg gewezen.

Opkomst van de Nieuwe Wereld De Nieuwe Wereld is de verzamelnaam voor al die wijnlanden die buiten Europa en het Middellandse Zeegebied liggen. Nieuw is in dit geval nogal betrekkelijk, want tal van landen kennen een wijngeschiedenis die een paar eeuwen oud is.

De introductie van de wijnbouw gebeurde door de Spanjaarden in hun kolonies in Zuid- en Midden-Amerika, door de Nederlanders in Zuid-Afrika, en door de Engelsen in Noord-Amerika en Australië. Maar, ere wie ere toekomt, Fransen, Italianen en Duitsers waren meestal de echte pioniers op het gebied van het daadwerkelijke wijnmaken.

In de tweede helft van de 19e eeuw ontstond er in landen als Australië, Chili en Californië een wijnindustrie met een serieuze omvang. De productie was meestal alleen voor de lokale behoefte en de warmte in sommige landen van invloed op de stijl van de wijnen.

Die waren vaak alcoholisch en zoet. Net als in Europa kende men ook de nodige ups en downs, met als beruchtste voorbeeld de Drooglegging in Amerika. De internationale doorbraak is van recente datum. De opkomst van de Nieuwe Wereld begon pas eind jaren ’70 begin jaren ’80.

• Daarna is het stormachtig gegaan, en wel met fruitige, soepele wijnen;
• Door toepassing van technische middelen kon men namelijk wijnen gaan produceren die voldeden aan de internationale smaak;
• Marktgericht, niet gehinderd door tradities en regels;

Herkomstbenamingen zijn enkel geografisch bepaald, zonder verdere voorschriften met betrekking tot de manier van wijnmaken. Men kan dus naar hartelust experimenteren. In de regel brengen producenten in de Nieuwe Wereld voor de consument makkelijk herkenbare ‘varietalwijnen’, d.

1. gemaakt van één bepaalde druivensoort;
2. In Europa heeft dit concept inmiddels ook op brede schaal ingang gevonden;
3. Omgekeerd is de meest recente trend buiten Europa er een waarbij de herkomst van de wijn steeds belangrijker wordt;

Of: hoe terroir en techniek elkaar prima aanvullen. Klimaatverandering Zowel in Europa als daarbuiten lijkt de wijnbouw momenteel te maken te krijgen met klimaatverandering, lees: hogere temperaturen. In hoeverre dit een tijdelijk verschijnsel is of een permanent, is nog de vraag.

Welke 10 landen produceren meeste wijn?

Wereldwijnproductie per land

.

Waar komt rode wijn vandaan?

De Rioja is een ongekend bekende Spaanse rode wijn. De naam staat voor de streek waar de wijn vandaan komt, namelijk La Rioja. Deze wijn kan daarom, anders dan bijvoorbeeld een chardonnay of een Merlot, alleen uit Spanje komen en dan specifiek uit deze streek.

Waar komt de beste rode wijn vandaan?

BourgogneWijnen uit Bourgogne (Frankrijk) De Bourgogne is een Franse wijnstreek waar wereldberoemde wijnen van topkwaliteit vandaan komen. Het is tevens één van de meest complexe wijngebieden ter wereld. In de Bourgogne wordt de kwaliteit van de druiven bepaald door de omgevingsfactoren.

Waar komt zoete wijn vandaan?

Nobele rotting – Het zou veel te uitgebreid worden om elke vorm van zoete wijn te behandelen, wellicht dat we dat verdelen over een aantal artikelen, dus beperk ik me tot de productiemethode van de mooiste dessertwijnen: die van de “nobele rotting”. Wanneer een druif te lang blijft hangen, wordt de druif in eerste instantie overrijp.

Dit is hetzelfde als bij appels die te lang in de fruitschaal blijven liggen. Op een gegeven moment wordt de druif – mits onder de juiste omstandigheden – aangetast door een schimmel. Als dit niet uiterst nauwlettend in de gaten wordt gehouden, zorgt deze schimmel voor de zogenaamde grijze rot en de gevolgen daarvan zijn desastreus: geheel verrotte, onbruikbare druiven.

Zijn de condities wél geheel juist, dan kan de nobele rot optreden (Frans: Pourriture Noble). Deze schimmel maakt de schil van de druif poreus, waardoor in hoog tempo het water uit de druif verdampt. De suikerconcentratie neemt daar logischerwijs door toe, tezamen met de hoeveelheid smaak- en geurstoffen. De gebieden waar deze wijnen het best worden gemaakt noem ik op, samen met de druivensoort die er het meest wordt gebruikt:

• Frankrijk, Bordeaux, Sauternes – Sauvignon Blanc en Semillon
• Frankrijk, Loire, Bonnezeaux en Coteaux du Layon – Chenin Blanc
• Frankrijk, Elzas – Gewurztraminer en Riesling
• Duitsland, Moezel – Riesling (Beerenauslese en Trockenbeerenauslese)

Vanwege de veel lagere kwantiteit, het feit dat er druif voor druif met de hand (!) moet worden geplukt en de risico’s veel hoger liggen dan bij normale wijn, liggen de kosten van dit soort wijnen een stuk hoger. 30 euro per fles is ongeveer het begin en de beroemdste wijnen brengen met gemak honderden euro’s op.

Wie heeft de eerste wijn gemaakt?

Hoe het begon – De eerste wijn vond waarschijnlijk zijn oorsprong in het Nabije Oosten, in Mesopotamië (het huidige Irak en het noordoosten van het huidige Syrië) of in de Kaukasus. Georgië claimt het oudste wijnland ter wereld te zijn: de wijnbouwtraditie zou in dit land zo’n 7000 jaar teruggaan! Wijn ontstond toen men erachter kwam dat je de vruchten van een wilde kruipplant kon laten vergisten en daardoor een drank kreeg die roesverwekkend is.

Vanaf het moment dat deze kennis er is, is de kruipplant verbouwd met als doel om wijn te produceren. Het duurde niet lang voordat wijn zich verspreidde: Klein-Azië maakte er al snel kennis mee, evenals Griekenland.

De Grieken en Phoeniciërs zorgde er vervolgens voor dat ook de landen langs de Zwarte en de Middellandse Zee kennismaakten met wijn.

Welke landen exporteren de meeste wijn?

Productie en export – Wereldwijd gezien produceerde men in 2017 in totaal 250 miljoen hectoliter, een 8,4% minder dan het jaar daarvoor. Met name Spanje en Italië staan bovenaan de lijst van wijnproducerende landen maar in Spanje werd vorig jaar 19,8% minder geproduceerd terwijl de productie met 25,5% steeg in Argentinië.

Spanje is op dit moment nog steeds de grootste exporteur van wijn ter wereld met meer dan 22,8 miljoen hectoliters. Spanje wordt op de voet gevolgd door Italië met 21,4 miljoen hectoliter en Frankrijk met 15,4 miljoen hectoliter.

Gedurende 2017 werd er in Spanje 33,5 miljoen hectoliters aan wijn geproduceerd, een 15% minder dan het jaar daarvoor. Wat betreft de productie staat Spanje achter Italië en Frankrijk op de derde plaats.

Wat is het grootste wijnbouw van Nederland?

Wijngaarden in Nederland [ bewerken | brontekst bewerken ] – Wijngaard De Kleine Schorre in 2018 Er waren in 2019 ruim 170 wijngaarden in Nederland die samen een oppervlakte hadden van zo’n 320 hectare. De wijngaarden zijn vooral te vinden in Limburg en Gelderland. Verder liggen zij in Noord-Brabant , Zeeland , Noord-Holland , Overijssel , Drenthe , Groningen en Friesland. De totale productie in recordjaar 2018 bedroeg 1,25 miljoen flessen ofwel 9500 hectoliter wijn.

1. [2] [3] De meeste wijn wordt geproduceerd in Zuid-Limburg: met meer dan 90 hectare het grootste wijnbouwgebied van Nederland;
2. Daarnaast zorgt de Achterhoek met 38 hectare ook voor een groot aandeel van de productie;

De Betuwe , de Veluwe en de omgeving van Groesbeek zijn elk goed voor 12 tot 15 hectare wijnbouw.

Wat aten mensen in 1700?

Eten in Nederland door de eeuwen heen Tegenwoordig kun je in Nederland uitgebreid en gevarieerd koken en eten. De supermarkten liggen vol met producten uit de hele wereld. Dat was niet altijd zo. Eeuwenlang moesten mensen zelf hun eten verzamelen, slachten en verbouwen.

1. Kruiden en specerijen waren alleen voor rijke mensen;
2. Vanaf ongeveer de jaren 1960 wordt steeds meer eten voor steeds meer mensen toegankelijk;
3. Van jagers en verzamelaars naar monniken en ridders De eerste mensen in West-Europa hadden geen vaste woonplaats;

Ze reisden van de ene naar de andere plek. Die mensen kwamen aan voedsel door te jagen en te vissen en door het verzamelen van vruchten, noten en zaden. De eerste boeren in Nederland leefden in Limburg rond 5300 voor Christus. Zij woonden langere tijd op één plaats en bewerkten het land.

Vanaf dat moment was graan een belangrijke basis voor de maaltijd. Mensen maakten er brood, pap en bier van. Bier was lange tijd de belangrijkste drank in West-Europa, want het was goedkoper dan wijn. Oude en jonge mensen dronken dagelijks een dun bier met een laag alcoholgehalte.

Water werd niet veel gedronken: mensen in de middeleeuwen vonden dat water bedoeld was voor dieren. De hoeveelheid bier had tot ongeveer de negentiende eeuw niets te maken met hoe vuil het water was. Het ging om sociale status. Als je bier dronk, kon je laten zien dat je het kon betalen.

Middeleeuws menu: hutspot, klont en pap Naast brood en pap aten mensen in de middeleeuwen veel bonen en peulvruchten. Van melk maakten ze de ‘luxeproducten’ boter en kaas. Om eten langer te bewaren, werd het gedroogd, gerookt, gezouten, gezoet, bewaard onder vet of werd er zuur en zwavel aan toegevoegd.

De mensen kookten boven open vuur in bijvoorbeeld een ketel. Dat deden ze tot de uitvinding van de kachel (rond 1600). Veel recepten voor die tijd zijn daarom eenpansgerechten als hutspot, potspijs, brij en pap. Met name pap en ‘klont’ waren dagelijkse kost in elk huishouden.

‘Klont’ is een beslag gemaakt van meel, melk, zout, een klontje reuzel (vet) en wat fijngehakte blaadjes salie en tijm. Verder aten mensen in de middeleeuwen knollen, wortels, erwten, bonen, spek, reuzel, boter en kaas.

De komst van exotische ingrediënten In recepten uit de late middeleeuwen (vanaf 1300) komen specerijen uit Azië voor, vaak in combinatie met honing, suiker of amandelen. Deze producten kwamen met handelaren uit het Midden-Oosten mee door de kruistochten.

Spanjaarden namen de aardappel rond 1500 mee uit Zuid-Amerika. Pas vanaf 1700 kreeg de aardappel een belangrijke rol in de keuken bij gewone mensen. Door de toenemende handel in de zeventiende en achttiende eeuw, bijvoorbeeld van de VOC, kwamen er meer producten uit Azië naar Europa: rijst, saffraan, kaneel, kruidnagels, nootmuskaat, foelie, gember en suiker.

De specerijen werden vooral gegeten door rijke burgers; de meeste mensen konden het niet betalen. De uitdrukking ‘peperduur’ herinnert daar nog aan. Dagelijkse kost tussen 1700 en 1950 Tussen ongeveer 1700 en 1950 aten arme en rijke Nederlanders bijna iedere dag hetzelfde.

Als ontbijt aten ze pap, pannenkoek, aardappel of brood met reuzel, stroop en af en toe jam. Als hoofdmaaltijd aten ze meestal een stamppot met veel aardappelen of een gerecht van peulvruchten, zoals bruine bonen en erwtensoep.

Rijke mensen konden vaker vlees, vis en zuivel kopen. Behalve je rijkdom, bepaalde de plaats waar je woonde het menu. Aan de kust of dichtbij de rivier aten mensen meer vis. In andere gebieden juist meer vlees. Vlees en vis was duur, dus er werd  zoveel mogelijk van het dier gebruikt.

1. Op het platteland moesten de meeste mensen tot 1950 zelf hun voedsel verbouwen om van te eten;
2. Eten bewaren Vocht, zuurstof en temperatuur hebben invloed op de houdbaarheid van eten;
3. De meeste voedingsmiddelen bederven snel als je het niet bewerkt;

We noemen dat bewerken ‘conserveren’. De eerste boeren in Nederland wisten al welke technieken je daarvoor moet gebruiken. Om groenten te bewaren, werden ze meestal gezouten. Soms werden ze gedroogd. Vlees werd gerookt of gedroogd. Vanaf ongeveer 1960 hadden steeds meer mensen geld om een koelkast of diepvries te kopen.

Op die manier kun je eten veel langer bewaren zonder het te bewerken. Nieuwe smaken in de twintigste eeuw De welvaart in de tweede helft van de twintigste eeuw zorgde voor meer vrije tijd. Veel Nederlanders konden voor het eerst op vakantie naar andere landen.

Daar maakten ze kennis met andere smaken. Sommige specerijen uit andere landen, zoals peper, werden goedkoper in Nederland. Daarnaast kwamen er meer mensen uit andere landen in Nederland wonen en werken. Die mensen namen recepten en ingrediënten mee uit hun geboorteland.

Nu kun je in de supermarkt uit allerlei landen producten vinden en veel mensen koken recepten van over de hele wereld. Hoe eten we nu? Ons voedsel speelt een belangrijke rol in actuele maatschappelijke onderwerpen.

Waar in de jaren 1950 de aandacht volledig op het vergroten van voedselproductie lag, spelen nu veel meer onderwerpen mee. Klimaatverandering, de rol van de landbouw hierin, de vraag hoe we met productiedieren omgaan, waar we ons voedsel vandaan halen als ook het gesprek over gezonde voeding. Bronnen

• https://www. canonvannederland. nl/nl/trijntje
• https://www. canonvannederland. nl/nl/hunebedden
• https://www. canonvannederland. nl/nl/vocenwic
• https://www. canonvannederland. nl/nl/hoofdlijnen/wereldeconomie

Meer tips en activiteiten met de klas staan hier. Meer dan dertig gastlessen en excursies rond dit thema vind je hier ..

Wat aten mensen in 1600?

1300-1600: pap, erwten en knollen – De ‘Zwarte Dood’, de pest-epidemie die rond 1350 Europa teisterde, reduceerde de Europese bevolking met 30 tot 50 procent. Dat had grote gevolgen voor de voedselvoorziening. Doordat er veel minder mensen waren, moest een deel van de akkergrond de natuur worden teruggegeven. Het vee dat daarop graasde leverde zoveel vlees dat ook armere mensen vlees gingen eten. Verder was er rogge en tarwe.

Rogge in streken met arme grond en een gematigd klimaat, tarwe in gebieden met een vruchtbare bodem en wat meer zon. Het voedselpatroon van de middeleeuwer ziet er in deze tijd als volgt uit: het basisvoedsel is pap of een brij van erwten en knollen.

Brood rukt op evenals vlees en vis. De kerk schreef voor dat er op een groot aantal dagen gevast moest worden en dat hield in dat ongeveer de helft van het jaar geen vlees op tafel kwam. In plaats daarvan werd veel vis gegeten, vooral in geconserveerde vorm zoals stokvis (gedroogde kabeljauw) en zoute haring.

Ook eieren en kaas waren een alternatief voor de vleesloze dagen. De scheiding tussen wat er op tafel kwam bij de rijken en wat men at in eenvoudige huishoudens was groot. Hoewel er in de vijftiende eeuw ook bij eenvoudige mensen regelmatig vlees op tafel staat, betekent dat niet dat ze de beschikking hadden over de exotische specerijen waarmee in de kookboeken voor de rijken zo kwistig wordt gestrooid.

Het luxe witbrood was ook alleen voor de welgestelden. Voorbeelden van recepten uit deze periode vind je op Coquinaria. nl , zoals een recept voor:

• ” ghecloven nonnen ” uit “een notabel boecxken van cokeryen” (1514)
• Zuid-Nederlandse erwtensoep uit de vijftiende eeuw
• ” Valse vis “: appelgebak voor de vastentijd

Wat aten mensen in de 18e eeuw?

In de 18e & 19e eeuw waren de ogen van de Nederlandse adel en gegoede burgerij voornamelijk gericht op Frankrijk. Wat daar gebeurde, gedragen, gedacht en gegeten werd, werd hier geïmiteerd. Vanaf halverwege de 18e eeuw rolde er een scala aan kookboeken van keukenmeiden van de Nederlandse persen.

De keukenmeiden leenden volop uit Franse werken. Misschien nog wel mooier dan de gedrukte kookboeken zijn de vele geschreven receptenverzamelingen van adellijke dames. In 18e eeuwse kookboeken vinden we enerzijds nog 17e eeuwse en zelfs middeleeuwse invloeden als pasteien, suiker in hartige gerechten en schijngerechten (visgehakt in de vorm van een ham of kalfsvlees in de vorm van een paling).

En anderzijds de nouvelle cuisine van eenvoudige gerechten, niet zoveel specerijen en vooral weinig uiterlijk vertoon. Zowel het gebruik van specerijen als van groene kruiden liep flink terug in de 18e eeuw en helemaal in de 19e eeuw. Aan specerijen bleven alleen peper, zout, kaneel, nootmuskaat, foelie en kruidnagel over.

De kookboeken laten veel nieuwe gerechten, ingrediënten en kooktechnieken zien. Interessant zijn de grote aantallen (nieuwe) zoete recepten. Desserts, gebak, suikerwerk, confituren en koekjes. Vooral deze recepten maken de 18e en 19e eeuw een avontuur om uit te koken.

Probeer het maar eens met onze recepten hieronder, die we voor je bewerkt hebben zodat je ze vandaag de dag makkelijk kunt maken. Of doe de online kookcursus over de keuken van de 18e eeuw , waarin je nog veel meer recepten (deels met kookvideo’s) vindt.

Wat aten ze in de 19e eeuw?

De huidige gemeente Hoogeveen heeft sinds de gemeentelijke herindeling ook een zanddorp binnen haar gemeentegrens:Pesse. Pesse werd in de 12e eeuw als Pethe voor het eerst genoemd, maar de geschiedenis van dit dorp gaat al terug tot het neolithucum. Aangezien er maar weinig bekend is van de voeding in de prehistorie, laat ik dit stuk beginnen met de Late Middeleeuwen, de tijd van de eerste kookboeken.

1. Late Middeleeuwen (1300-1500) Veel mensen denken bij de middeleeuwse keuken aan brijen, soepen en veel vlees aan het spit;
2. Op elk willekeurig middeleeuws evenement zijn de open vuren met kookpotten overal te bewonderen en ook de barbecues zijn nooit ver van kraam en tent verwijderd;

Gedeeltelijk klopt dit beeld, maar gedeeltelijk ook helemaal niet. Kookboeken als bron De overgeleverde middeleeuwse kookboeken zijn een uitstekende bron om iets te weten te komen over eetgewoontes, de smaak en de gebruikte ingrediënten. Daarbij moeten we ons wel bedenken dat alleen de rijken toegang hadden tot de kookboeken en dat deze alleen een rol vervulden bij de elite.

De kookboeken zeggen dus niets over het eten van het volk. Hiervoor moeten we kijken naar wat er eigenlijk over het volk is geschreven. Ook archeologisch onderzoek kan een licht werpen op de voedingsgebruiken van gewone mensen.

Het oudste gepubliceerde Nederlandse kookboek is het uit 1514 stammende Een notabel boecxken van cokeryen van Thomas van der Noot. Strikt genomen is dit geen middeleeuws kookboek, maar de recepten in het boekje zijn vrijwel allemaal van middeleeuwse oorsprong.

1. Naast dit boekje zijn er een drietal laat-middeleeuwse handschriften bekend, die alle drie worden bewaard in de universiteitsbibliotheek in Gent;
2. De ‘oogst’ aan middeleeuwse bronnen lijkt dus mager;
3. Gelukkig werd er niet alleen in de Nederlanden geschreven;

Zo zijn er heel wat kookboeken overgebleven uit Duitsland (de oudste uit 1350), Noorwegen (midden 14e eeuw), Engeland, Frankrijk en Italië. Opvallend is dat heel veel gerechten op elkaar lijken, ongeacht waar het kookboekje is geschreven. Dit is echter niet zo raar.

• De overgeleverde kookboeken zijn geschreven voor en door de toenmalige elite;
• In het al eerder genoemde kookboek van Van der Noot staan de gerechten die hij had verzameld uit de pauselijke keukens in het Vaticaan;

De (adellijke) elite reisde door heel Europa. Op deze reizen werden de koks meegenomen. Natuurlijk wisselden zij onderling gerechten uit. Zo kon er een homogene eetcultuur in Europa ontstaan. Verschillen zaten vooral in het gebruik van producten. Zo werd in Nederland veel gebruik gemaakt van melk en boter, in de Duitse landen en Engeland van spekvet en in Zuid-Europa van olie.

Ook de beschikbare groenten bepaalden natuurlijk het gerecht. Middeleeuwse ideeën over eten Om iets te begrijpen over de middeleeuwse ideeën rond eten, is het belangrijk om te weten welke ideeën de middeleeuwer had over gezondheid.

De middeleeuwer ging ervan uit dat iemand gezond was, als de persoon in balans was. Ziekte kwam door een verstoring van deze balans. De mens en de natuur waren ingedeeld in vier eigenschappen, de humoren. Deze waren gebonden aan de vier elementen: aarde, water, lucht en vuur.

• De bijpassende humoren en hun eigenschappen zagen er als volgt uit: Aarde – Melancholia – zwarte gal Droog/koud Zwart – zuur Water – Flegma – slijm Koud/vochtig Wit – zout Lucht – Sanguis – bloed Vochtig/warm Rood – zoet Vuur – Cholera – gele gal Warm/droog Geel – bitter Binnen dit schema werden ook alle producten geschaard;

Zo was vis flegmatisch, maar peper cholerisch. Ook een persoon had een bepalende eigenschap. Een eventuele ziekte kon dan ook worden behandeld door het toedienen van bepaalde voeding, zodat het evenwicht weer werd hersteld. Ook kon op deze manier ziekten worden voorkomen.

1. Een flegmatisch persoon moest bijvoorbeeld niet teveel vis eten;
2. Om gezond te blijven, moesten recepten ook in balans zijn;
3. Daarnaast waren er nog speciale voorschriften voor kinderen en vrouwen;
4. Ook de jaargetijden hadden invloed op de voeding;

Groente en fruit hadden geen beste pers in de middeleeuwen. Zij waren zeer flegmatisch. Vooral de ‘gevaarlijke’ vruchten pruimen, meloenen en dadels moest men aan het begin van de maaltijd nuttigen, gevolgd door iets zoutigs. Naast het flegmatisch karakter werden groente en fruit door de elite ook gemeden, omdat dit bij uitstek het voedsel voor de armen was.

Eten voor de rijken, eten voor het gewone volk De rijke middeleeuwer hield van sterke smaken. In de keuken werd een keur aan specerijen gebruikt, die met de zijderoute en via de haven van Venetië verder door Europa werden verspreid.

Daarnaast waren zoet-zure gerechten populair. Als bijgerecht werd vanaf de late middeleeuwen al rijst op de tafel gezet, meestal in gezoete vorm. Men kon niet alle dagen eten wat men wilde. Stonden er buiten de religieuze vasten gevogelte, wild, rund- en varkensvlees op het menu, tijdens de vasten werd er met vis gekookt.

Merkwaardiger wijs vielen ongeboren konijnen ook onder ‘vis’. In de middeleeuwse kloosters, ook in Drenthe, werden. om deze reden konijnen gehouden. Ontsnapte middeleeuwse konijnen werden de voorouders van de huidige wilde konijnenpopulatie in Nederland.

Het konijn was, net als de kip, door de Romeinen al meegenomen naar Nederland. Waar de kip het wel had gered, was het konijn aan het begin van de middeleeuwen bijna verdwenen. De middeleeuwen kenden ongelooflijk veel religieuze vastendagen: woensdag en vrijdag, de adventstijd voor de Kerst, de vastentijd voor de Pasen en diverse heiligen- en feestdagen.

1. Het vlees werd meestal gekookt en verwerkt in andere gerechten;
2. Vlees roosteren was een teken van welstand, want dit kostte veel meer energie als koken;
3. Daarnaast ging bij het roosteren te veel kostbaar vet verloren;

Bij de gewone mensen kwam vlees mondjesmaat op tafel. Vlees was duur, vis bederfelijk. In sommige dorpen in Drenthe mocht er van de heer waaronder de boeren vielen, worden gevist. Maar lang niet overal. Het visrecht versoepelde in de 18e eeuw op veel plaatsen, maar het jachtrecht niet.

Het jachtrecht lag tot 1796 uitsluitend bij de adel. Wie wild wilde eten, moest stropen. Vlees en vis werden verwerkt in eenpansgerechten. Verder kwamen de groente van het seizoen in de pan. Te denken valt aan ui, prei, diverse koolsoorten, knollen, rapen, pastinaken, tuinbonen, erwten, linzen en bladgroente als snijbiet, zuring, paardenbloemblad en andere bloembladen.

Ook het verwerken van geteelt en wild fruit (appel, peer, framboos, braam, bes) en noten (walnoot, beukennoot, hazelnoot) vormden een belangrijk onderdeel van het menu. Daarbij werden vaak pappen en brijen op basis van granen gegeten. Brood was een luxe. Om smaak aan het eten te geven werd er veel gewerkt met mosterd en azijn.

Zout werd nauwelijks tot niet toegevoegd, omdat zout een erg duur product was. Bij de plattelandsbevolking was het gebruikelijk om boter en kaas als nagerecht te eten. Let wel, zonder brood. Karnemelk, het bijproduct van boterbereiding, kon in verschillende gerechten worden verwerkt.

Het mag duidelijk zijn, er werd geen moderne soep gemaakt. En het varken aan spit zal zeer incidenteel in een kasteel zijn bereid. De 16e eeuw Net als in de middeleeuwen was in de 16e eeuw voeding meer dan een hongerstiller. Veel voedingsmiddelen en ingrediënten hadden een medicinale werking, of werden gerekend tot éen van de zogenaamde humoren.

• De humorenleer was een ingewikkelde theorie rond eigenschappen die mensen, organen en dingen konden hebben;
• Het eten van vis werd bijvoorbeeld zeer risicivol geacht;
• Immers, een vis is slijmig, nat en koud en is dan ook erg flegmatisch;

Het niet goed bereiden van vis kon dan ook gezondheidsklachten als zwakke ledematen, ademhalingsproblemen, oedeem, onvruchtbaarheid, dorst, of algehele verzwakking tot gevolg hebben. Goed bereide vis was in een tijd dat vis minimaal twee keer per week op het menu stond, dan ook uitermate belangrijk.

• Deze goede bereiding werd verkregen door het toevoegen van warme ingrediënten als azijn, wijn, scherpe kruiden en specerijen;
• Kippenvlees was echter gezond;
• Het versterkte de maag, verlichte de borst, gaf een heldere stem en kweekte vet op de botten;

Sommige ingrediënten konden zowel gezond als ongezond zijn. Neem nu mosterd. Het verwarmt de maag en lever en stimuleert de milt. Het helpt goed tegen maagpijn, maar het kan ook dorst, onkuisheid en slechte ogen veroorzaken. Ook de tijd van het jaar kon invloed hebben op het menu.

Niet alleen uit praktische overwegingen, maar ook op basis van de humeurenleer. Immers, ook elk seizoen was zo ingedeeld. Zo krijgen we bijvoorbeeld de volgende indeling uit een zestiende eeuws kookboek uit Engeland: Spieren Van kerstnacht tot de vasten Schapenvlees Liever niet tussen Pasen en midzomer Gans Niet in de zomer Kalfsvlees Vooral in januari en februari Geit- en lamsvlees Tussen de Kerst en Pasen.

Mag nog tot aan de zomer Hennen Tussen Allerheiligen en de vasten Eend en taling Na de vorst tot aan Kerst Houtsnip Van oktober tot de vasten. Parelhoen Van oktober tot de vasten. Tafeleend Mei Wat altijd mocht worden gegeten: Spek, rundvlees, big, kapoenen, pauwen, reiger, wulp, kraanvogel, roerdomp, buizerd, fazant, patrijs, korhoen, kwartel, leeuwerik, parelhoen, hert, ree, wild zwijn, snoek, kippen en duiven.

1. De manuscripten en kookboeken die zijn overgeleverd, ontstonden in het milieu van de adel en hogere burgerij;
2. Deze konden zich exotische produkten veroorloven zoals peper, kaneel, kruidnagel en gember, dadels en vijgen;

Ook luxeprodukten als wijn, suiker, vlees en zout konden door de bovenlaag in ruime mate worden aangeschaft. In de kookboeken en manuscripten wordt dan ook veelvuldig en overmatig gebruik gemaakt van deze producten. Wat verder opvalt is het veelvuldig gebruik van deegprodukten.

Het was voor 1780 – 1800 gebruikelijk om deeg- en graanprodukten als basis van de voeding te gebruiken. Veelvuldig werd een plat brood als bord gebruikt. In het Diets werd zo’n brood een teller genoemd. Op de teller kwam vlees, vis of groente.

De Italiaanse pizza is niets anders dan een dergelijk broodgerecht. De teller werd niet altijd aan de dis opgegeten. Het geven van de teller doordrenkt met vlees- en groentennat, aan de arme werd gezien als een goede aalmoes. Ook het vullen van deeg in de vorm van ravioelen, pasteien, taarten, vlades en torten was een gebruikelijke manier om eten te bereiden.

Ook de gewone mensen aten veel deeg- en graanprodukten, al was het nog vaak in de vorm van een brij. In Drenthe bestond de basis vaak uit rogge, het meest verbouwde graan op de zandgronden. Tussen 1400-1500 werd ook boekweit op de zandgronden verbouwd.

Hier waren de potages populair: eenpansgerechten met verschillende groentes, eventueel kruiden, vlees en vis. Ook soppes werden gegeten: een soort dikke groente/vlees/visbrij die ingedikt werd met brood, of over brood werd gegoten. Bij het eten kwam melk, bier of wijn op tafel.

Vooral de Rijnwijn was in Nederland populair. Wijn werd zelden puur gedronken. Vaak werd er water, honing of specerijen aan toegevoegd. Bier was het volksdrinken. Het meeste bier had een alcoholpercentage van hooguit 0,5%.

De luxere bieren die uitsluitend bij bijzondere gelegenheden werden gedronken, hadden hooguit een percentage van 5 %. De bieren werden meestal lokaal gebrouwen. Het brouwen van het dagelijks bier gebeurde bij de boeren vaak door de vrouw des huizes. In stedelijke milieus gebeurde het brouwen al in brouwerijen.

Ook de duurdere bieren kwamen vaak uit een brouwerij. De Gouden Eeuw Vanaf 1636 ontstond de kolonie Hoogeveen. De Hollandse Compagnie gaf kolonisten toestemming om schoorstenen op hun huizen te zetten, maar wat misschien nog wel belangrijker was: er werden akkers voor boekweit en rogge uitgegeven.

Hoogeveen werd zo de eerste plaats in Europa waar werd geëxperimenteerd met boekweitteelt op het veen. De eerste velden verschenen in de buurt van de huidige Arend. Boekweit werd vanaf ca 1400-1500 al verbouwd op zandgronden en werd een belangrijk product.

Waar boekweit of granen worden verbouwd, verschijnt ook de bijenhouder, de imker. We mogen er dan ook vanuit gaan dat ook de imkerij in 1636/37 in Hoogeveen begon. De bijenwas werd o. voor verlichting gebruikt.

De honing werd als zoetstof en als medicijn gebruikt. Ook werd van de honing mede gemaakt, een alcoholische drank. De boekweit werd gemalen op de boekweitmolen die al snel aan de huidige Schutstraat werd opgericht. Het meel werd gebruikt om pannenkoeken te bakken – het favoriete ontbijt van de Noordelijke Nederlanden – of de soepenbrij te koken die ‘s middags en ‘s avonds op het menu stond.

• Soepenbrij wordt gemaakt door de boekwijtgrutten te koken in soepen, karnemelk;
• De soepenbrij kon als brij worden gegeten, maar koud en stijf kon het worden opgebakken;
• Bij de brij konden groenten, vlees, of vis worden gegeten;

Het aanbod veranderde niet bij wat in de voorgaande perioden beschikbaar was. Nog steeds werden die door het gewone volk in één pot klaargemaakt. Wel kreeg het gewone volk steeds meer toegang tot specerijen. In Hoogeveen werden deze verkocht in de winkels, die aan de huidige Schutstraat en Hoofdstraat verschenen.

• Brood werd wel steeds meer gegeten;
• Weinig mensen hadden een oven, maar bij de bakkers kon het eigen brood worden gebakken;
• Wanneer de bakker weer een oven ‘klaar’ had, blies hij op de bakkershoorn;
• Tot ver in de 19e eeuw bleef dit gebruik bestaan;

Bij de bakker kon ook een relatief nieuw product worden gekocht: gebak verrijkt met specerijen en met suiker (speculaas, kruidkoek e. Vooral het gebruik van rietsuiker was nieuw. Sinds de vestiging van suikerrietplantages in het Carribisch gebied en Zuid-Amerika kwam dit product Europa in en werd razend populair.

Sinds de 17e eeuw werd carriës dan ook een volksziekte in Europa. Bij de rijken werd de dis eigenlijk eenvoudiger. De pasteien en pronkstukken bleven, maar er werden minder ingrediënten in één gerecht gebruikt èn minder specerijen.

Nu specerijen steeds meer gewoon werden, was het voor de rijken blijkbaar een minder geschikt middel om hun rijkdom te laten zien. Zij hadden een nieuw speeltje: citrusvruchten en andere exoten, die men in de orangerie of de kas kon kweken. Ook kwamen er voor de rijken nieuwe dranken op de markt: koffie en thee.

Vooral thee was voor het gewone volk onbetaalbaar. Dat zou pas in de 18e eeuw veranderen. Wel won koffie al snel aan populariteit. Binnen de gegoede klasse en de hogere burgerij werd het kookboek steeds meer gewoon, maar pas in de 18e eeuw zou het kookboek verschijnen dat generatieslang de Nederlandse keuken zou beïnvloeden: De volmaakte Hollandsche keuken-meid (1752).

De 18e eeuw: tijd van verandering De 18e eeuw werd bepalend voor onze hedendaagse eetcultuur. Dit had vooral te maken met een ingrediënt dat midden 18e eeuw hand-over-hand Nederland veroverde: de aardappel. Ook in Hoogeveen dook de aardappel midden 18e eeuw voor het eerst op.

Als in 1783 de pastorie aan de huidige Van Echtenstraat wordt gebouwd, wordt voor de moestuin al een aantal aardappelrassen besteld. Maar dat niet alleen. Naast de vertrouwde, inheemse tuinbonen, worden ook sperziebonen en snijbonen besteld.

We kunnen ons nu niet meer voorstellen dat deze bonensoorten vanaf de 18e eeuw als exoten uit Amerika werden ingevoerd. De verMcDonaldisering van de Nederlandse keuken was begonnen. De aardappel had een raar zij-effect. De aardappel heeft een uitstekende voedingswaarde, maar moet niet vrijwel uitsluitend worden gegeten.

Door de invoering van de aardappel met zijn hoge calorische waarde, ging men minder gevarieerd eten. Door de eenzijdige voeding ging de algehele gezondheid van mensen achteruit. Het gevolg was dat de gemiddelde lengte van mensen terugliep.

Ook thee werd alom gedronken, maar de koffie was nog populairder. Koffie was in Drenthe zo populair dat Johannes van Lier in de Tegenwoordige Staat van Drenthe zelfs verzuchtte dat de huidige slapte van de Drent en uitwassen van de jeugd te wijten waren aan het vele koffiedrinken.

De koffie- en theecultuur verdrong het bier van het dagelijks menu. Bier werd steeds meer een drank van de herberg, waar ook een nieuwe drank vanaf het begin van de 18e eeuw haar intrede deed: jenever. Met de jenever kwamen ook de jeneverstokerijen in Hoogeveen.

Hoogeveen had naast deze jeneverstokerijen nog steeds een groot aantal bierbrouwerijen. Jenever was in de 17e eeuw een medicijn, dat uitsluitend bij de arts of apotheek te verkrijgen was. Vanaf de 18e eeuw is de jenever niet meer weg te denken. De algemene eetcultuur in Nederland begon in deze periode steeds meer haar vorm te krijgen.

Wie een 18e eeuws kookboek inkijkt, heeft niet meer de indruk in een volstrekt andere tijd terecht te zijn gekomen. 19de Eeuw als voortzetting In de 19de eeuw veranderde de eetcultuur beetje bij beetje tot ons ‘oer-Nederlandse eten’: ‘s ochtends een boterham met kaas, ‘s middags aardappelen, groenten, vlees en toetje en ‘s avonds weer brood.

Wel komen er nieuwe producten: bruine bonen, witte bonen en kapucijners. Deze Amerikaanse bonensoorten werden wel al jaren op de schepen van de West Indische Compagnie en de VOC gebruikt, maar vonden niet eerder doorgang op het vaste land. Tijdens het bewind van Napoleon was er een nieuwe manier van conserveren uitgevonden: het blikje.

Dit had grote invoed op de verkrijging van producten. In het voorjaar, zomer en vroege herfst was er doorgaans genoeg verkrijgbaar. In de rest van het jaar moest men zich redden met voedsel dat gedroogd, gepekeld, of ingelegd was.

De vermaarde weck ontstond pas aan het eind van de 19e eeuw in Duitsland. Het blik gaf de consument de mogelijkheid om voedsel te kopen, dat hiervoor onbereikbaar was. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw ontstonden er conservenfabrieken. Vooral op het platteland bleef men veelal met het seizoen mee-eten.

1. Een inzicht in wat bij de gewone mensen op tafel kwam, geven bijvoorbeeld de rekeningen van de regenten van het armenwerkhuis in Hoogeveen;
2. Er worden vooral aardappelen, brood en bonen ingekocht;
3. De andere producten komen vooral van de eigen boerderij;

In het armenwerkhuis werden niet alleen aardappelen op de tafel gezet, maar dat was niet overal het geval. Bij de aardappelen werden lang niet altijd groente en vlees geserveerd. In de 19e eeuw bereikte de lengte afname in Nederland dan ook haar dieptepunt, als gevolg van een steeds meer eenzijdig voedselpatroon.

Ook ondervoeding kwam veel voor. De 20ste eeuw: steeds meer invloeden De Nederlandse keuken is vanaf de middeleeuwen al internationaal: specerijen uit Azië, bereidingsmethoden uit Italië en Spanje, wijn uit Duitsland en Frankrijk, rijst uit Italië.

In de loop der eeuwen nam deze internationalisering alleen maar toe door de invoer van producten van overzee: citrusvruchten, aardappelen, bonensoorten, maïs. In de 20ste eeuw kwam hier een keur van producten bij. Tot aan de Tweede Wereldoorlog veranderde er niet zoveel ten opzichte van de 19e eeuw.

Onder invloed van de toegenomen overheidsbemoeienis vanaf ca 1900 was er wel steeds meer aandacht voor goede voeding. De damesbladen, waarvan de eersten al in de 19e eeuw ontstonden, hadden steevast een rubriek met recepten.

Op de, ook in Hoogeveen, opgerichte huishoudscholen leerden meisjes hoe ze een gezonde maaltijd moesten bereiden. Daarbij maakte de industrie het de huisvrouw gemakkelijker met voorbereide producten die steeds meer op de markt kwamen. Zelfs de pannenkoek moest het veld ruimen voor de boterham.

Vooral in de jaren 50 van de vorige eeuw kwamen veel Nederlands-Indische mensen naar Nederland. Zij namen hun eetcultuur uit het huidige Indonesië mee. Via het Chinees-Indisch restaurant en ingeblikte nasi en bami verwierf de Chineze maaltijd vanaf de jaren 60 een vaste plaats in de Nederlandse keuken.

Hetzelfde gebeurde met het Italiaanse eten dat sinds de jaren 70 populair werd. Vanaf de jaren 60 kregen ook steeds meer Nederlanders de mogelijkheid om op vakantie te gaan. Frankrijk werd een belangrijke bestemming. Hoe kan men het vakantiegevoel beter vasthouden dan met het eten en drinken van het vakantieland? Olijfolie, olijven, franse kaasjes, stokbrood en croissant: ze waren niet meer aan te slepen.

• Al die nieuwe producten en manieren van bereiding sinds de Tweede Wereldoorlog zorgde er wel voor dat de huisvrouw regelmatig met haar handen in het haar stond;
• Wat moest ze met nieuwe groenten als tomaten, aubergines, pompoenen en courgettes? Gelukkig boden weer de kookboeken en rubrieken in de damesbladen soelaas;

Vanaf het eind van de jaren 60 werd Nederland steeds meer verrijkt met veel verschillende migranten, met hun eigen eetculturen. Daarnaast zijn we fysiek en digitaal meer aan het reizen. Internet maakt het ons mogelijk om even snel een Japanse sushi, een Mexicaanse wrap, of een Libaneze houmous op te zoeken.

• In 1970 had niemand nog van shoarma, roti, kebab of koushkoush gehoord, maar ze staan nu regelmatig op de Nederlandse eettafel, naast de hutspot, stamppot, aardappeltjes, nasi, spaghetti, paella en al die andere gerechten die al honderden jaren onze voeding bepalen;

Marga Zwiggelaar.